Төрөөс боловсролын талаар баримтлах бодлого

Монгол Улсын Их Хурлын 1995 оны
36 дугаар тогтоолын хавсралт

ТӨРӨӨС БОЛОВСРОЛЫН ТАЛААР БАРИМТЛАХ БОДЛОГО

I. НИЙТЛЭГ ЗҮЙЛ
II. БОЛОВСРОЛЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ТАЛААР
III. ИРГЭДИЙН БОЛОВСРОЛ ЭЗЭМШИХ ЭРХИЙГ БАТАЛГААЖУУЛАХ ТАЛААР
Y. БАГШ СУРГАН ХҮМҮҮЖҮҮЛЭГЧИЙН ТАЛААР
YI. БОЛОВСРОЛЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХЭД АЖ АХУЙН НЭГЖ, БАЙГУУЛЛАГА, ИРГЭДИЙН ОРОЛЦООГ НЭМЭГДҮҮЛЭХ ТАЛААР
YII.БОЛОВСРОЛЫН ГАДААД ХАРИЛЦААГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ТАЛААР

Монгол улсын оршин тогтнох, хөгжин дэвших эх сурвалж бол хүний тасралтгүй хөгжиж байх, оюун ухааны чадавхи, боловсрол мөн. Монгол улс хүмүүнлэг, иргэний ардчилсан нийгмийн шинэ харилцаанд шилжин орж байгаа энэ үед иргэдийн боловсролын хэрэгцээ, боловсролын олон улсын хөгжлийн чиг хандлагад нийцүүлэн төрөөс боловсролын талаар баримтлах бодлогыг тодорхойлж байна.





1. НИЙТЛЭГ ЗҮЙЛ

    Боловсрол нь Монгол Улсын иргэн бүрийг бүх талаар хөгжүүлэх, шинжлэх ухаан, технологийн дэвшил, эдийн засаг, нийгмийн хөгжлийг хурдасгах, материаллаг болон оюуны баялагийг бүтээх чухал эх сурвалж, үндэсний тусгаар тогтнол, аюулгүй байдлын баталгаа мөн. Үүнийг үндэслэн боловсролыг төрөөс нийгмийн ТЭРГҮҮЛЭХ САЛБАР болгон хөгжүүлнэ.

    Хүн ам цөөн, ажиллах хүч дутмаг манай орны нөхцөлд үндэсний эдийн засгийн өсөлтийг хангах, ард түмний амьдралын төвшинг дээшлүүлэх нэг гол үндэс нь хүн амын боловсролын төвшин, хувь хүний мэргэжлийн ур чадварыг хэлбэрэлтгүй дээшлүүлэх замаар шинжлэх ухаан, технологийн ололт амжилтад тулгуурласан оюуны багтаамж ихтэй үйлдвэрлэлийг түлхүү хөгжүүлэх явдал гэж үзнэ.

    Боловсролын үндсэн зорилго нь хүн бүрийг шинжлэх ухааны мэдлэгийг зохих төвшинд эзэмшсэн, шударга ёс хуулийг дээдлэн сахидаг, эх оронч, соёлч, хамтач, эрүүл чийрэг, байгаль орчноо хайрлан хамгаалдаг, бие даан суралцах, ажиллах амьдрах чадвартай болгон төлөвшүүлэхэд оршино.

    Төрөөс боловсрол, хүний хүчин зүйлийг харилцан шүтэлцээтэй хөгжүүлнэ.

II. БОЛОВСРОЛЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ТАЛААР

   1.
      Төрөөс боловсролыг хөгжүүлэх талаар баримтлах бодлогыг дор дурдсанаар тодорхойлж байна:

      1/ боловсролыг төрийн ивээл, дэмжлэг, зохицуулалт, төр, олон нийтийн хяналтад байлгах,
      2/ иргэдийг сурч боловсроход үндэс, угсаа, хэл, арьсны өнгө, нас хүйс, нийгмийн гарал, байдал, хөрөнгө чинээ, шашин шүтлэг, үзэл бодлоор нь ялгаварлан гадуурхахгүй байх,
      3/ төрөөс бүх нийтийн ерөнхий боловсролыг иргэдэд төлбөргүй олгох,
      4/ иргэдэд суурь боловсролыг заавал эзэмшүүлэх,
      5/ хүүхдэд зохих шатны боловсрол эзэмшүүлж, тэднийг ажил, амьдралд бэлтгэх нь эцэг, эх, асран хамгаалагчийн үүрэг гэж үзэх,
      6/ боловсролын үйл ажиллагааг хэвийн жигд явуулах нөхцөл, орчин бүрдүүлэх, багш мэргэжлийн нэр хүндийг дээшлүүлж, багшийн хөдөлмөрийг бодитой үнэлэх,
      7/ боловсролын тогтолцоог иж бүрэн, түүний үйл ажиллагаа, агуулгыг тогтвортой бөгөөд тасралтгүй, залгамж холбоотой байлгаж, боловсрол эзэмших арга, хэлбэрийг олон хувилбартай, чөлөөтэй, нээлттэй болгох,
      8/ өмчийн хэлбэрийг харгалзахгүйгээр боловсролын байгууллагад адил шаардлага тавьж, зохих дэмжлэг үзүүлэх,
      9/ иргэдийн эрх ашиг, эрүүл мэнд, ёс суртахууны хүмүүжил, нийгмийн аюулгүй байдалд сөрөг нөлөө үзүүлж болзошгүй сургалт, хүмүүжлийн ажлыг зохион байгуулахыг хориглох.
      10/ боловсролыг хөгжүүлэх үйл хэрэгт төр, олон нийтийн болон мэргэжлийн байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэдийн хүлээх үүрэг хариуцлагыг дээшлүүлэх, тэдний хувь нэмрийг хөхүүлэн дэмжих,
   2.
      Боловсролын талаар төрөөс баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэхдээ дараахь хүчин зүйлүүдийг харгалзан үзнэ:

      1/ Монгол орны эдийн засаг, нийгэм, шинжлэх ухаан, технологийн хөгжил, хүн ам зүй, хөдөлмөр эрхлэлт, нийгмийн баталгаа, нутаг дэвсгэрийн бодлого,
      2/ судалгаа, шинжилгээний ажлын үр дүн, олон нийтийн санал хүсэлт,
      3/ боловсролын хөгжлийн өнгөрсөн, одоо, ирэээдүйн байдал,
      4/ боловсролын удирдлага, багшлах боловсон хүчин, санхүүгийн чадавхи, материаллаг нөөц,
      5/ боловсролын эрх зүйн харилцааны зохицуулалт,
      6/ өөрийн орны онцлог, олон улсын боловсролын хөгжлийн чиг хандлага, гадаад хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх нөхцөл, боломж, уйгаржин монгол бичгийг суурь боловсролын агуулгад багтаах

III. ИРГЭДИЙН БОЛОВСРОЛ ЭЗЭМШИХ ЭРХИЙГ БАТАЛГААЖУУЛАХ ТАЛААР

   1.
      Үндсэн хуульд заасны дагуу иргэдийн боловсрол эзэмших эрхийг баталгаажуулахад дараах чиглэл баримтлана.

      1/ иргэдийн сурч боловсрох эрх зүйн харилцаа, боловсролын тогтолцоо, төвшин, шатлал, суралцах хугацааг хуулиар тогтоох.
      2/ бүх шатны боловсролын агуулгыг иргэдийн нас, хүйс, сэтгэхүйн онцлог, авъяас сонирхол, хувь хүний хэрэгцээ, нийгэм, эдийн засаг, шинжлэх ухаан, технологийн хөгжлийн шаардлага, чиг хандлага, үндэсний онцлог, олон улсын боловсролын нийтлэг жишигт нийцүүлэх,
      3/ сургуулийн өмнөх боловсролын агуулгыг хүний хөгжил, төлөвшлийн идэвхтэй хөгжлийн үе болох бага, балчир насанд нь төсөөлөл олгох, өөртөө хүмүүжлийн зөв хэвшил, орчны амьдрал, үзэгдэл юмсын тухай анхдагч төсөөлөл олгох, өөртөө үйлчлэх дадалд сургах, сургуульд суралцах бэлтгэлийг хангахад чиглүүлэх,
      4/ өмчийн бүх хэлбэрийн цэцэрлэгийг ердийн, асрамжийн, сувиллын хэв шинжтэй хөгжүүлэх,
      5/ бага боловсролын агуулгыг суралцагчдад эх хэлээрээ унших, бичих, тоо бодох анхны мэдлэг, чадвар, дадал эзэмшүүлэх, хүмүүнлэгийн ёс заншил, соёлын уламжлал, байгалийн үзэгдэл, юмсын талаар анхдагч ойлголт төлөвшүүлэхэд чиглүүлэх,
      6/ суурь боловсролын агуулгыг суралцагчдад мэдлэг, авъяас чадвараа цаашид хөгжүүлэх, бие даан амьдрах, хөдөлмөрлөхөд шаардагдах байгаль, нийгэм-хүмүүнлэгийн шинжлэх ухааны суурь мэдлэг эзэмшүүлэх, үндэсний ёс заншил, эх оронч, хамтач хүмүүжил төлөвшүүлэхэд чиглүүлэх,
      7/ бүрэн дунд ерөнхий боловсролын агуулгыг суралцагчдад суурь боловсролын агуулгатай залгамж холбоотойгоор суралцагчдын авъяас сонирхлын дагуу шинжлэх ухааны ерөнхий мэдлэг эзэмшүүлж, мэргэжлийн чиг баримжаа олгох, амьдрал, хөдөлмөр болон дараагийн шатны сургуульд элсэн суралцахад бэлтгэхэд чиглүүлэх,
      8/ ерөнхий боловсролын сургуулийг төрөлжүүлж, гүнзгийрүүлсэн хэв шижтэйгээр хөгжүүлэхийг дэмжих,
      9/ хүүхэд сургууль завсардахаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээ авахын зэрэгцээ зохих насандаа суурь боловсрол эзэмшээгүй хүүхэд, залуучуудад суурь боловсрол нөхөн олгох сургалтын тогтолцоо бий болгох, хүндэтгэх шалтгаангүйгээр хүүхдээ сургуулиас завсардуулсан эцэг, эх, асран хамгаалагчид хариуцлага хүлээлгэж байх,
      10/ бүх шатны сургалтыг кирилл монгол бичгээр явуулж, уйгаржин монгол бичгийг суурь боловсролын агуулгад багтаан бүх нийтэд эзэмшүүлэх,
      11/ суурь боловсрол эзэмшсэн суралцагчдыг тэдний авъяас, сонирхлыг харгалзан дараах шатны ерөнхий боловсролын буюу техникийн болон мэргэжлийн анхан, дунд шатны сургуульд сургах, мэргэжил олгох түр сургалтад хамруулан ажил ажил эрхлүүлэх зэргээр тэднийг ажил, сургуультай байлгах,
      12/ техникийн болон мэргэжлийн боловсролын сургалтын агуулгыг суралцагчдад техник, технологи, мэргэжлийн суурь боловсрол олгохын зэрэгцээ тодорхой үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэх мэргэжил эзэмшүүлэхэд чиглүүлэх,
      13/ хүүхэд, залуучуудын онцгой авъяас чадварыг багаас нь илрүүлж, тодорхой чиг зорилготой сургаж мэргэшүүлэх замаар үндэсний урлаг, спорт, соёлын авъяастан, зохион бүтээгч, инженер, судлаач, сэтгэгчдийг төрүүлэх үйл ажиллагааг дэмжих,
      14/ хүүхдийн авъяас чадварыг багаас нь илрүүлэн хөгжүүлэх зорилгоор суурь боловсролын хүрээнд зарим хичээлийг гэрийн буюу шавь сургалтаар төлбөртэй эзэмшүүлэх боломжийг дэмжих,
      15/ дээд боловсролын агуулгыг суралцагчдад шинжлэх ухаан, техник, технологи, нийгэм-хүмүүнлэгийн тодорхой чиглэлээр сургалт, эрдэм шинжилгээ, үйлдвэрлэл үйлчилгээний хүрээнд мэргэжлийн өндөр түвшинд ажиллах мэдлэг, чадвар, дадал эзэмшүүлж, иргэний өндөр ухамсар, хүмүүжил төлөвшүүлэхэд чиглүүлэх,
      16/ бүх шатны сургуулийн үйл ажиллагааг дангаар ноёрхох, ялгаварлан гадуурхах, ашгийн хойноос хөөцөлдөх, аль нэг нам, эвслийг дэмжих, харгис онолыг сурталчлан дэлгэрүүлэх хэрэглүүр болохыг хориглох,
      17/ хараагүй, дүлий, оюун ухааны хомсдолтой, бие эрхтний согогтой хүүхэд залуучуудад зохих төвшний боловсрол, мэргэжил эзэмшүүлэх,
      18/ сургуулиар эзэмшүүлэх боловсролоос гадна иргэдэд амьдарч хөдөлмөрлөхөд зайлшгүй шаардлагатай нийгэм, эдийн засаг эрхзүй, байгаль орчин, соёл, гоо зүй, эрүүл мэнд, бие бялдар, гэр бүлийн болон охид эмэгтэйчүүдийн боловсрол эзэмшүүлэх,
      19/ бүх нийтийн боловсрол, мэргэжлийн тасралтгүй чанарыг хангахын тулд албан бус сургалтын тогтолцоог бүрдүүлж, санхүү, материалын туслалцаа үзүүлэх, энэ ажилд нийгмийн нөөц бололцоог өргөн ашиглах,
      20/ бага, дунд, дээд боловсролын стандартыг төрөөс тогтоож, түүнийг өмчийн бүх хэлбэрийн сургалтын байгууллагад нэгэн адил мөрдүүлэх, хэрэгжилтэд нь хяналт тавих, үнэлэх механизмыг бий болгох,
      21/ зохих төвшний боловсрол эзэмшсэн, эрдмийн болон мэргэжлийн зэрэг, цол хүртсэн, мэргэжил дээшлүүлсэн иргэдэд түүнийг нь батамжилсан баримт бичиг олгох,
   2.
      Боловсрол эзэмших эдийн засгийн баталгааг дараах байдлаар хангана.

      1/ боловсролын байгууллага нь өмчийн аль ч хэлбэрт үндэслэсэн байж болох бөгөөд тэдгээр нь ашгийн төлөө бус байгууллага байна. Төрийн өмчийн сургалтын байгууллагын эдийн засгийн баталгаа нь төрийн ивээл, дэмжлэгээр хангагдана. Өмчийн бусад хэлбэрийн сургалтын байгууллагад материаллаг баазыг бэхжүүлэх, багшлах боловсон хүчнээр хангахад төрөөс зохих дэмжлэг үзүүлэх,
      2/ боловсролын үйл ажиллагааг нормативаар санхүүжүүлэх зарчимд шилжүүлж, төрийн өмчийн сургуульд нормативт зардлыг төсвөөс санхүүжүүлэх хувь, хэмжээг мэргэжлийн чиглэл, онцлогийг харгалзан ялгавартай тогтоож мөрдүүлэх,
      3/ бага, дунд боловсрол эзэмшүүлэх сургуулийн нэг суралцагчид ногдох зардал, дээд боловсрол эзэмшүүлэх сургуулийн нэг суралцагчид ногдох сургалтын хөтөлбөрийн зардлын доод хэмжээг мэргэжил, сургалтын онцлогийг харгалзан Засгийн газраас тогтоож байх,
      4/ ясли, цэцэрлэгийн санхүүжилтийн эх үүсвэрийг орон нутгийн төсөв, аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдийн хөрөнгө, өөрийн үйл ажиллагааны орлого болон эцэг, эх, асран хамгаалагчийн төлбөрийн орлого зэргээс бүрдүүлэх,
      5/ ерөнхий боловсролын сургуулийн санхүүжилтийн эх үүсвэрийг орон нутгийн төсөв, өөрийн үйл ажиллагааны орлогоос, их дээд сургууль, коллеж, мэргэжлийн болон техникийн сургуулийн санхүүжилтийн эх үүсвэрийг улсын төвлөрсөн болон орон нутгийн төсөв, өөрийн үйл ажиллагааны орлого, суралцагчдын төлбөр зэргээс бүрдүүлэх,
      6/ бололцоотой техникийн болон мэргэжлийн сургууль, их, дээд сургууль, коллежийн зарим барилга байгууламж, техник тоног төхөөрөмжийг зориулалтаар нь түрээслүүлэх, хувьчлах, аж ахуйн нэгж,байгууллагатай хоршиж ажиллуулах чиглэлийг дэмжих,
      7/ боловсролын үйл ажиллагааг санхүүжүүлэх зардлыг улсын төсөвт тусгахдаа үнэ, мөнгөний ханшийн өөрчлалттэй уялдуулан сургалтын хөтөлбөрийн зардлыг өмнөх оныхоос нэмэгдүүлж байх зарчмыг баримтлах,
      8/ өмчийн олон хэлбэр харгалзахгүйгээр багш, суралцагчдад зохих журмын дагуу хөнгөлөлт үзүүлэх, нөхөх төлбөр, тэтгэлэг, тэтгэмж, шагнал урамшил олгох,
      9/ сургалтын төлбөрийн хэмжээг боловсролын төвшин, мэргэжлийн онцлогийг харгалзан ялгавартай тогтоох,
      10/ сургалт, хүмүүжлийн ажлын орчин үеийн агуулга, шаардлагад нийцсэн сурах бичиг, хичээлийн хэрэглэгдэхүүн, техник хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжөөр сургуулийг хангах, энэ чиглэлээр гадаад, дотоодын хөрөнгө оруулагчдад санхүү, зээл, татварын тааламжтай нөхцөл бүрдүүлэх замаар сургуулийг хөгжүүлэх,
      11/ боловсролын үйл ажиллагааны онцлогийг харгалзан санхүү, зээл, татварын уян хатан механизмыг бий болгож, сургууль боловсролын байгууллагыг хөгжүүлэх төвлөрсөн болон орон нутгийн сан байгуулж, түүнд хөрөнгө оруулсан байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэдэд татварын хөнгөлөлт үзүүлэх,
      12/ бүх шатны сургуульд суралцагчдын сурч боловсрох таатай орчин бүрдүүлэх, сурах бичиг хэрэглэгдэхүүн, тоног төхөөрөмжийн хүрэлцээг сайжруулах, оюутан, суралцагчдын тэтгэлгийн хэмжээг нэмэгдүүлэх, замын зардал, орон байрны хөнгөлөлт үзүүлэх, дотуур байраар хангах зэргээр тэдний нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэхэд төрийн халамж анхаарлыг чиглүүлэх,
      13/ боловсролын удирдлагын шат дамжлагийг цөөлөх, нэг багшид ноогдох овутан, суралчагчдын тоог мэргэжлийн онцлогийг харгалзан ялгавартай тогтоох зэргээр төсвийн зардлыг хэмнэх, түүнийг зориулалтын дагуу үр ашигтай зарцуулах
      14/ сурагцагчдын сурлагын амжилт, авъяас чадварыг хөхүүлэн дэмжих, тахир дутуу, өнчин болон амьпралын төвшин доогуур оюутан сурагчдад төрөөс хөнгөлөлт, халамж үзүүлэх
      15/ хүүхдийн зуслангийн үйл ажиллагааг суралцагчдын алжаалыг тайлах, бие бялдрыг хөгжүүлж чийрэгжүүлэх, тэдэнд хамт олонч нөхөрсөг харьцааг төлөвшүүлэхэд чиглүүлэх, тэдгээрийг материаллаг баазаар бэхжүүлэх.

      3/бүх шатны сургуулийн үйл ажиллагаагаа явуулах эрхийг баталгаажуулах үүрэг бүхий олон нийтийн төлөөлөлтэй магадлан шинжлэх байгууллага бий болгох
      4/ бүх шатны боловсролын стандартын хэрэгжилтийн явц, үр дүнд хяналт тавих мэргэжлийн хяналтын эрх, үүрэг, хариуцлагыг өндөржүүлэх
      5/ боловсролын мэдээллийн дэд сүлжээг бий болгож хөгжүүлэх, боловсролын удирдах ажилтан, судлаачдыг бэлтгэх, мэргэжлийг нь дээшлүүлэх, мэргэшүүлэх
      6/ боловсролын байгууллагын бүтэц, байршил, харьяаллыг оновчтой тогтоох,
      7/ дээд боловсролыг шинжлэх ухаан, үйлдвэрлэлтэй интеграцчилах замаар бий болсон оюуны болон хөдөлмөр, санхүү, материалын чадавхыг үр өгөөжтэй ашиглахуйцаар зохион байгуулалтыг боловсронгуй болгох
      8/ дээд боловсрол эзэмшүүлэх байгууллагыг тэдгээрийн зорилго, онцлогтой уялдуулан сургалт-эрдэм шинжилгээний, сургалт-эрдэм шинжилгээ-үйлдвэрлэлийн, эрдэм шинжилгээний хүрээлэн зэрэг хэлбэрээр хөгжүүлэх
      9/хичээл түүнээс гадуурхи сургалт хүмүүжлийн ажлыг нэгдсэн удирдлагаар хангах үүднээс боловсролын болон хүүхэд, залуучуудын соёл, хүмүүжлийн байгууллагын үйл ажиллагааг уялдуулан зохицуулах, боловсролын төрөтл бүрийн үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллагыг төв, орон нутагт өргөжүүлэх
      10/ хүүхэд залуучуудын үүсгэл санаачлагын байгууллагыг дэмжих, тэдэнд туслалцаа үзүүлэх, эрх ашгийг нь хамгаалахад төрөөс анхаарах
      11/ боловсролын онол, арга зүй, хөгжлийн асуудлаархи судалгаа шинжилгээний ажлыг өргөжүүлж, түүний шинжлэх ухааны үндэслэл, үр дүнг дээшлүүлэх, боловсрол судлаачдыг бэлтгэх

Y. БАГШ СУРГАН ХҮМҮҮЖҮҮЛЭГЧИЙН ТАЛААР

Багш бол ард түмнийг соён гэгээрүүлэгч, хүүхэд залуучуудын оюун ухааныг хөгжүүлж, авьяас билгийг нээн илрүүлэгч, тэднийг амьдарч, хөдөлмөрлөх арга ухаанд сургаж, өөрийн биеэр үлгэрлэн хүмүүжүүлэгч гэж үзэж тэдний талаар дараах бодлогыг баримтлана:

    1/багшийн нийгэм, бие хүний хөгжилд оруулж буй хувь нэмэр, хөдөлмөрийг бодитой үнэлж, боловсрол нийгмийн тэргүүлэх салбар болохын хувьд цэцэрлэг, ерөнхий боловсролын сургуулийн багш, сурган хүмүүжүүлэгчдийн цалингийн хэмжээг орон нутгийн төрийн захиргааны албан хаагчийн цалингийн дундаж төвшингөөс доошгүй байлгах
    2/ багш болох сонирхолтой хүүхэд, залуучуудыг сонгон шалгаруулж, багшийн мэргэжлээр сургах, багш мэргэжлийг өвлүүлэх, тэдэнд төрөөс санхүүгийн дэмжлэг үзүүлэх
    3/ багш бэлтгэх сургуулийн бүтэц, зохион багуулалт, мэргэжлийн чиглэл, сургалтын агуулга, арга технологийг боловсронгуй болгох,
    4/ хөдөөгийн сургуулийг багшлах боловсон хүчнээр хангах, тэдний тогтвор суурьшлийг сайжруулахын тулд нутгийн захиргааны байгууллага, аж ахуйн нэгжийн захиалга, гэрээгээр багш бэлтгэх, дунд сургуулийн багш нарт хос мэргэжил эзэмшүүлэх
    5/ багшийн сурган хүмүүжүүлэх ур чадварыг дээшлүүлэх, мэргэжлийн болон ёс зүйн шаардлага, хариуцлагыг өндөржүүлэх
    6/ багшийн мэдлэг, чадвар, ажлын үр дүнг харгалзан тэдэнд "багшийн мэргэжлийн зэрэг","ур чадварын нэмэгдэл" олгох,
    7/ хичээлээс гадуур зохиох сургалт хүмүүжлийн ажилд зарцуулсан хөдөлмөрийг үнэлгээтэй болгох,
    8/ ерөнхий боловсролын сургууль, техникийн болон мэргэжлийн дунд сургуульд зохих диплом буюу бакалаврын зэрэгтэй , их дээд сургууль, коллеж/ үндсэн мэргэжлийн хичээлийг/-д магистраас доошгүй зэрэгтэй багшийг ажиллуулах,
    9/ багшид нутгийн захиргааны байгууллага, иргэдээс нэмэгдэл/ нэрэмжит/ цалин олгох, орон байраар хангах, зээл тусламж олгох, бусад хөнгөлөлт, дэмжлэг үзүүлэх ажлыг бүх талаар дэмжих,
    10/ багшийн амралт, сувилал, тэтгэвэр, тэтгэмжийг тэдний хөдөлмөрийн онцлог, ажилласан хугуацааг харгалзан шийдвэрлэж байх,

YI. БОЛОВСРОЛЫГ ХӨГЖҮҮЛЭХЭД АЖ АХУЙН НЭГЖ, БАЙГУУЛЛАГА, ИРГЭДИЙН ОРОЛЦООГ НЭМЭГДҮҮЛЭХ ТАЛААР
Боловсролыг хөгжүүлэх үйл хэрэгт төр, олон нийт, аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдийн оролыоог бүх талаар өргөжүүлж, үйл ахжиллагааг нь уялдуулан зохицуулж, урамшуулах, дэмжих талаар дараахь чиглэл баримтлана:

    1/ боловсролыг хөгжүүлэхэд рорлцогчдын үйл ажиллагааг өргөжүүлэх, зохицуулах, хөхүүлэн дэмжих эрх зүйн баталгаа бий болгох,
    2/ бүх шатны сургуулийн хичээлийн болон дотуур байр, сургалт-хүмүүжил эрдэм шинжилгээний зориулалттай техник хэрэгсэл, тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх, өргөтгөх, багш, сурагчдын нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэхэд аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдийн үүсгэл санаачлагыг чиглүүлж хөхүүлэн дэмжих,
    3/ бүх шатны боловсролын агуулгыг боловсронгуй болгоход аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдийн эрэлт, хэрэгцээ, санал бодлыг тусгаж байх,
    4/ хүүхдэд сургуулийн өмнөх болон суурь боловсрол эзэмшүүлэхэд нутгийн захиргааны байгууллага, эцэг, эх, асран хамгаалагчийн үүрэг, хаиуцлагыг дээшлүүлэх,
    5/ аж ахуйн нэгж, байгууллага, иргэдээс цэцэрлэг байгуулж ажилуулахыг дэмжих замаар сургуулийн өмнөх боловсролын байгууллагад хамрагдах хүүхдийн тоог нэмэгдүүлэх, тэдгээрийг мэргэжлийн багшаар хангаж, арга зүйн туслалцаа үзүүлэх,
    6/ аж ахуйн нэгж байгууллага нь өөрийн ажиллагчдын боловсрол, мэргэжлийн төвшинг байнга дээшлүүлэх үүрэг хүлээх,
    7/ эцэг, эх, асран хамгаалагч нь хүүхдийнхээ боловсрол эзэмших нөхцөл бололцоог бүрдүүлж, суурь боловсрол заавал эзэмшүүлэх, ажил мэргэжлээ зөв сонгоход нь туслах,
    8/ дотуур байранд амьдарч байгаа хүүхдийн сурч, хүмүүжих бололцоог сайжруулах, тэднийг хоол, хүнсээр хангахад нутгийн захиргааны болон эрүүл мэнд, соёлын байгууллага, аж ахуйн нэгж, эцэг, эх, иргэдийн туслалцааг нэмэгдүүлэх,
    9/ иргэдэд нийтийн боловсрол олгоход хэвлэл, мэдээлэл, мэргэжлийн болон соёл, олон нийт, аж ахуйн нэгж, байгууллагын үйл ажиллагааг чиглүүлэх,

YII.БОЛОВСРОЛЫН ГАДААД ХАРИЛЦААГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ТАЛААР
Боловсролын гадаад харилцааг хөгжүүлэх талаар дор дурдсан чиглэл баримтлана.

    1/ боловсролыг хөгжүүлэх хоёр болон олон талын гадаад хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх,
    2/ олон улсын болон бүс нутгийн боловсролын байгууллагын үйл ажиллагаанд идэвхтэй рорлцох, хамтарсан хөтөлбөр, төсөл хэрэгжүүлэх, харилцан мэдээлэл солилцох, боловсролын бодлогыг уялдуулан зохицуулах,
    3/ мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэх, сургалт, эрдэм шинжжилгээний материаллаг баазыг бэхжүүлэхэд олон улсын байгууллага, хандивлагч орны зээл, тусламжийн хөрөнгийг ашиглах, түүний үр өгөөжийг дээшлүүлэх,
    4/ боловсролын байгууллага хоорондын шууд хамтын ажиллагааг өргөжүүлж, тал бүрээр дэмжих,
    5/ олон улсын болон гадаад орны боловсролын байгууллагатай боловсролын төвшин, диплом, эрдмийн зэрэг, цолыг харилцан хүлээн зөвшөөрөлцөх
    6/ гадаад оронд мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэх, мэргэжил дээшлүүлэх арга хэмжээг урт богино хугацаагаар хэрэгжүүлэх,
    7/ дэлхийн болон олон улсын боловсролын төрөлжсөн байгууллагад гишүүнээр элсэх, конвенцид нэгдэн орох,
    8/ дэлхийн болон олон улс, бүс нутгийн боловсролын төв байгууллагуудын зарим салбар, нэгжийг өөрийн оронд нээж ажиллуулах,

Мэргэжлийн Боловсролын тухай хууль

2009 оны хоёрдугаар сарын 13-ны өдөр                                               Улаанбаатар хот

                                                                          /Шинэчилсэн найруулга/

                                                                                НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ

Нийтлэг үндэслэл

1 дүгээр зүйл. Хуулийн зорилт

1.1.Энэ хуулийн зорилт нь мэргэжлийн боловсрол, сургалтын агуулга, зорилго, бүтэц, түүний удирдлага, зохион байгуулалтыг тодорхойлж, иргэнд мэргэжлийн боловсрол эзэмшүүлэх, мэргэжлийн ур чадвар олгох, дээшлүүлэх сургалтыг хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт хэрэгцээ, ажил олгогчийн захиалгад нийцүүлэн зохион байгуулах, энэ үйл ажиллагаанд оролцогчийн эрх, үүрэгтэй холбогдсон харилцааг зохицуулахад оршино.

2 дугаар зүйл. Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын тухай 

                                             хууль тогтоомж

2.1.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын тухай хууль тогтоомж нь Монгол Улсын Yндсэн хууль, Боловсролын тухай, Бага, дунд боловсролын тухай, Дээд боловсролын тухай, Хөдөлмөрийн тухай, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай, энэ хууль болон эдгээртэй нийцүүлэн гаргасан  хууль тогтоомжийн бусад актаас бүрдэнэ.

2.2.Монгол Улсын олон улсын гэрээнд энэ хуульд зааснаас өөрөөр заасан бол олон улсын гэрээний заалтыг дагаж мөрдөнө.

3 дугаар зүйл. Хуулийн үйлчлэх хүрээ

3.1.Энэ хууль нь өмчийн аль ч хэлбэрт түшиглэн мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг  зохион байгуулах хуулийн этгээдэд хамаарна.

4 дүгээр зүйл. Хуулийн нэр томъёоны тодорхойлолт

4.1.Энэ хуульд хэрэглэсэн дараахь нэр томъёог дор дурдсан утгаар ойлгоно:

                 4.1.1.“мэргэжил” гэж тодорхой ажил, хөдөлмөр эрхлэхэд шаардагдах мэдлэг, чадвар, дадлын цогцыг;

            4.1.2.“мэргэжлийн боловсрол” гэж тодорхой мэргэжлийн үйл ажиллагааг гүйцэтгэх хэрэгцээнд нийцүүлж зохион байгуулалттай сургалтаар эзэмшүүлсэн мэргэжлийн мэдлэг, ур чадвар, хөдөлмөрийн болон харилцааны соёлын төлөвшлийг;

             4.1.3.“техникийн боловсрол” гэж техник, технологийн үйл ажиллагааг гүйцэтгэх, удирдах хэрэгцээнд нийцүүлж зохион байгуулалттай сургалтаар эзэмшүүлсэн үйлдвэрлэл, техник, технологийн мэргэжлийн мэдлэг, ур чадвар, хөдөлмөрийн болон харилцааны соёлын төлөвшлийг;

             4.1.4.“мэргэжлийн сургалт” гэж тодорхой ажил, хөдөлмөр эрхлэхэд шаардагдах мэргэжлийн ур чадвар олгох, дээшлүүлэх, давтан сургах, дадлагажуулах, хөдөлмөрийн  болон харилцааны соёл төлөвшүүлэх, аж ахуй эрхлэх мэдлэг олгох үйл ажиллагааг;

             4.1.5.“мэргэшил” гэж тодорхой мэргэжлийн хүрээнд ажил гүйцэтгэхэд шаардагдах мэргэжлийн мэдлэг, чадвар, дадлын  түвшинг;

              4.1.6.“мэргэжлийн суурь чадвар” гэж нийгмийн харилцаанд оролцоход шаардагдах мэдлэг, чадвар, төлөвшлийг;

           4.1.7.“мэргэжлийн үндсэн чадвар” гэж аливаа ажил үүрэг бие даан гүйцэтгэх, ажиллах, өөрчлөлтөд зохицон өсөж хөгжих чадварыг;

          4.1.8.“модуль” гэж тодорхой ажил, мэргэжлийн чадамж эзэмшүүлэхэд чиглэсэн харилцан уялдаа бүхий сургалтын нэгж ажилбарыг.

       4.2.Мэргэжлийн болон техникийн боловсрол олгох сургалт, түүнчлэн энэ хуулийн 4.1.4-т заасан үйл ажиллагааг хамтад нь мэргэжлийн боловсрол, сургалт гэж ойлгоно. 

            5 дугаар зүйл.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын зорилго

            5.1.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын зорилго нь иргэний авьяас, сонирхол, хөдөлмөр эрхлэх хэрэгцээнд тулгуурлан боловсролын үндсэн зарчим, олон улсын нийтлэг жишиг, хандлагад нийцүүлэн мэргэжлийн ур чадвар, боловсрол эзэмшүүлэх, мэргэшлийг дээшлүүлэх, хөдөлмөрийн болон харилцааны соёл төлөвшүүлэхэд оршино.

                                                                                 ХОЁРДУГААР БҮЛЭГ

Мэргэжлийн  боловсрол, сургалтын удирдлага

            6 дугаар зүйл.  Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын Yндэсний зөвлөл

     6.1.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын Yндэсний зөвлөл  (цаашид “Зөвлөл” гэх) нь мэргэжлийн боловсрол, сургалтын талаар төрөөс баримтлах бодлогыг хэрэгжүүлэхэд  төр, хувийн хэвшлийн тэнцүү оролцоог хангаж, тогтвортой ажиллах баталгааг бүрдүүлсэн орон тооны бус байгууллага мөн.

            6.2.Энэ хуулийн 6.1-д заасан Зөвлөл мэргэжлийн боловсрол, сургалтын дээд удирдлагыг хэрэгжүүлнэ.

            6.3.Зөвлөл нь дараахь бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ:

            6.3.1.мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг хөгжүүлэх урт, дунд болон богино хугацааны бодлого, хөтөлбөрийг хэлэлцэж дүгнэлт гаргах;

             6.3.2.мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага, ажил олгогчийн  үйл ажиллагааг уялдуулан зохицуулах;

  6.3.3.мэргэжлийн  боловсрол, сургалттай холбогдолтой хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийн талаар мэдээлэл, илтгэл, зөвлөмж гаргах, чиглэл өгөх;

  6.3.4.улсын хэмжээнд мөрдөх ажил, мэргэжлийн үндэсний ангилал, тодорхойлолт, мэргэжлийн стандарт, мэргэжлийн боловсрол, сургалтын агуулгын стандартыг хэлэлцэж дүгнэлт гаргах;

6.3.5.мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг дэмжих сангийн хөрөнгийн зарцуулалтад хяналт тавих;

6.3.6.мэргэжлийн боловсрол, сургалттай холбогдолтой олон улсын  гэрээ, конвенцид Монгол Улс нэгдэн орох асуудлыг судалж, санал гаргах

6.3.7.гаргасан шийдвэр, зөвлөмжийнхээ  хэрэгжилтэд хяналт тавих.

            6.4.Зөвлөлийн бүрэлдэхүүнийг энэ хуулийн 6.5-д заасан байгууллагын саналыг үндэслэн Засгийн газар батална.

            6.5.Зөвлөлийн бүрэлдэхүүн дэх хувийн хэвшлийн төлөөллийг ажил олгогчид болон Худалдаа, аж үйлдвэрийн танхим хамтран зохион байгуулсан төрийн бус байгууллага, мэргэжлийн холбоодын нэгдсэн хурлаас сонгоно. 

            6.6.Зөвлөлийн дүрмийг Засгийн газар батална.

            6.7.Зөвлөл ажлаа Засгийн газарт тайлагнана.

                       7 дугаар зүйл.Төрийн захиргааны төв байгууллагын

                                                                 бүрэн эрх

  7.1.Боловсролын болон хөдөлмөрийн асуудал эрхэлсэн, түүнчлэн бусад төрийн захиргааны төв байгууллага хуулиар тогтоосон эрхлэх асуудлын чиглэлээр энэ хуулийн 6.1-д заасан Зөвлөлийг бодлогоор дэмжиж, мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар хангана.

8 дугаар зүйл. Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын асуудал

                                   эрхэлсэн төрийн захиргааны  байгууллага,

                                                       түүний бүрэн эрх

            8.1.Мэргэжлийн  боловсрол, сургалтын талаархи төрийн бодлого, Засгийн газрын болон энэ хуулийн 6.1-д заасан Зөвлөлийн шийдвэрийг улсын хэмжээнд хэрэгжүүлэх чиг үүрэг бүхий  төрийн захиргааны байгууллага байна.

            8.2.Энэ хуулийн 8.1-д заасан төрийн захиргааны байгууллагын даргыг нь Засгийн газрын тухай хуулийн7 18³ дугаар зүйлд заасны дагуу томилж, чөлөөлнө.

            8.3.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны  байгууллага нь энэ хуулийн 6.1-д заасан Зөвлөлийн ажлын албаны үүргийг гүйцэтгэнэ.

            8.4.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны  байгууллага нь дараахь  бүрэн эрхийг хэрэгжүүлнэ: 

              8.4.1.мэргэжлийн болон техникийн боловсролыг хөгжүүлэх чиглэлээр батлагдсан ойрын болон хэтийн төлөвлөгөө, дүрэм, журам, заавар, үзэл баримтлал, үндсэн чиглэл, хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх;

               8.4.2.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын тухай хуулийн хэрэгжилтийг улсын хэмжээнд зохион байгуулах;

                8.4.3.мэргэжлийн болон техникийн боловсролын хөгжлийн чиг хандлагыг тодорхойлох, хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтэд нийцүүлэн төлөвлөх;

                8.4.4.төрийн өмчийн болон төрийн өмчийн бус мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагыг байгуулах, өөрчлөх, үйл ажиллагааг нь зогсоох, татан буулгах талаар дүгнэлт гаргах;

                 8.4.5.хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийг судлах, сурталчлах, энэ чиглэлээр холбогдох төрийн болон төрийн бус байгууллагатай хамтран ажиллах; 

            8.4.6.мэргэжлийн  боловсрол, сургалтын байгууллагын хүний нөөц, суралцагчдын нийгмийн хамгааллын бодлогын хэрэгжилтэд  зохицуулалт хийх;

           8.4.7.сургалт-үйлдвэрлэл, үйлдвэрлэл-сургалтын явцад шинэ технологи, шинжлэх ухаан, техникийн ололт, дэвшлийг нэвтрүүлэх арга хэмжээ авах;

       8.4.8.мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын үйл ажиллагааг захиргааны болон мэргэжлийн удирдлагаар хангах, дүн шинжилгээ хийх,  ангиллыг тогтоох; 

           8.4.9.мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагыг аттестатчилах, багшид мэргэжлийн зэрэг олгох ажлыг зохион байгуулах;

           8.4.10.мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалтын  агуулгыг тогтоох, дадлагын сургалтын үйл ажиллагааг зохицуулах баримт бичгийг батлах;

           8.4.11.мэргэжлийн ур чадварыг үнэлэх, шалгах, баталгаажуулах хөндлөнгийн шалгалт зохион байгуулах;

           8.4.12.мэргэжлийн боловсрол, сургалтын талаархи статистик болон бусад мэдээллийн нэгдсэн тогтолцоо, сан бүрдүүлэх, хөтлөх;

        8.4.13.төрийн өмчийн мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын захирлыг сонгон шалгаруулалтын дүнг үндэслэн томилох, хуульд заасан үндэслэлээр чөлөөлөх;

           8.4.14.төрийн өмчийн болон төрийн өмчийн бус мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагад  хууль  тогтоомжид заасан дэмжлэг, туслалцаа үзүүлэх ажлыг зохион байгуулах;

            8.4.15.мэргэжлийн болон техникийн боловсролын асуудлаар  шаардлагатай мэдээ тайлан, тооцоо судалгааг төрийн болон төрийн  бус байгууллага, өмчийн хэлбэр харгалзахгүйгээр аж ахуйн нэгж,  байгууллага, албан тушаалтнаас үнэ төлбөргүй гаргуулан авах;

                 8.4.16.мэргэжлийн болон техникийн боловсролын асуудлаар олон улсын гэрээ, конвенци, хэлэлцээрээр Монгол Улсын Засгийн газрын хүлээсэн үүргийг хэрэгжүүлэх, зохицуулах;

                 8.4.17.мэргэжлийн болон техникийн боловсролын чиглэлээр хийгдэх төрийн зарим чиг үүргийг төрийн бус байгууллагаар хариуцуулан гүйцэтгүүлэх талаар судлах, санал боловсруулах;

                 8.4.18.энэ хуулийн 8.4.17-д заасан чиглэлээр хийгдсэн ажлын гүйцэтгэлд хяналт тавьж, дүгнэлт гаргах;

                 8.4.19.мэргэжлийн сургалтын сурах бичиг, хичээлийн хэрэглэгдэхүүнээр хангах  ажлыг зохион байгуулах;

            8.4.20.мэргэжлийн байгууллага, нийгэмлэг, холбоодын оролцоотойгоор ажил, мэргэжил, ур чадварын стандарт боловсруулах, модулийн сан, тестийн сан бүрдүүлэх, мэргэжлийн болон техникийн боловсролын хөтөлбөрийн шаардлагыг хангасан иргэдэд мэргэжлийн зэрэг олгох ажлыг зохион байгуулах. 

                                                                          ГУРАВДУГААР БҮЛЭГ

Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын

агуулга, стандарт

            9 дүгээр  зүйл. Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын агуулга

            9.1.Мэргэжлийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын агуулга нь суралцагчид ажил, мэргэжлийн үндэсний ангиллаар тодорхойлсон мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэхэд шаардагдах мэдлэг, чадвар, дадал эзэмшүүлж, төлөвшүүлэхэд  чиглэнэ.

            9.2.Техникийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын агуулга нь суралцагчид технологийн процессийг удирдах, мэргэжлийн үйл ажиллагаа эрхлэхэд шаардагдах мэдлэг, чадвар, дадал эзэмшүүлж, төлөвшүүлэхэд чиглэх бөгөөд ерөнхий суурь, мэргэжлийн суурь, мэргэшүүлэх хэсгээс бүрдэж, улмаар хэсэг тус бүрийн агуулга нь дараахь зорилтыг хэрэгжүүлнэ:

 9.2.1.ерөнхий суурь хэсгийн агуулга нь суралцагчид мэргэжил, боловсрол, эзэмшихэд шаардлагатай шинжлэх ухаан, техникийн суурь мэдлэг олгох;

            9.2.2.мэргэжлийн суурь хэсгийн агуулга нь суралцагчид үйлдвэрлэл, үйлчилгээ, техник, технологийн чиглэлээр шинэ техник эзэмших, өөрчлөлтөд зохицож хөгжих, тодорхой мэргэжил эзэмшихэд зайлшгүй шаардлагатай техникийн суурь мэдлэг, чадвар  олгох

9.2.3.мэргэшүүлэх хэсгийн агуулга нь суралцагчид мэргэжлийн үйл ажиллагааны чадвар, дадал эзэмшүүлэх,  тухайн мэргэжлээр сонгон мэргэшүүлэх.

            9.3.Мэргэжлийн боловсрол олгох сургалтыг бүрэн дунд боловсрол эзэмшүүлэх сургалттай хослуулан зохион байгуулж болох бөгөөд энэ тохиолдолд бүрэн дунд боловсролын агуулга нь Бага, дунд боловсролын тухай хуулийн 6 дугаар зүйлд  заасан зорилтод нийцсэн байна.

            9.4.Мэргэжлийн сургалтын агуулга нь тодорхой түвшний ур чадвар эзэмшүүлэхэд зориулан боловсруулсан модулиас бүрдэнэ.

            9.5.Энэ хуулийн 9.2-т заасан боловсрол эзэмшүүлэх сургалтыг багц цагт үндэслэн зохион байгуулна.

    10 дугаар зүйл. Мэргэжлийн  боловсрол, сургалтын стандарт

10.1.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын стандарт нь мэргэжлийн мэдлэг, ур чадвар эзэмшүүлэх, төлөвшүүлэх сургалтын агуулга, түүний үнэлгээ, багшийн мэргэшил, сургалтын орчинд тавих үндсэн шаардлагыг тодорхойлно.

  10.2.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын стандартын загварыг Стандартчилал, тохирлын үнэлгээний тухай8 хуулийн 6.5-д заасны дагуу баталж, улсын бүртгэлд бүртгэнэ.

                                         11 дүгээр зүйл. Мэргэжлийн  болон техникийн боловсрол

                    эзэмшүүлэх сургалтын ажлын зохион

                                       байгуулалт

            11.1.Мэргэжлийн болон техникийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын ажлын зохион байгуулалтын үндсэн хэлбэр нь танхимын хичээл, үйлдвэрлэлийн сургалт, дадлагын ажил байна.

11.2.Yйлдвэрлэлийн сургалт, дадлагын ажлыг сургууль дээрх, ажлын байран дахь,  төгсөлтийн өмнөх  гэсэн үе шаттайгаар зохион байгуулна.

             11.3.Мэргэжлийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалт нь өдрийн, оройн, зайны, үйлдвэр дээрх гэсэн хэв шинжтэй байж болно.

            11.4.Үйлдвэрлэлийн дадлагын ажил хийлгэх асуудлаар аж ахуйн нэгж, байгууллага, суралцагч, сургууль гурван талт гэрээ байгуулна.

             12 дугаар зүйл.Мэргэжлийн боловсрол эзэмшүүлэх

                                                 сургалтын байгууллага  

            12.1.Мэргэжлийн болон техникийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын байгууллага нь иргэний сонирхол, авьяас, чадварыг харгалзан хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн мэргэжил олгох, техникийн боловсрол эзэмшүүлэх, ур чадварыг нь дээшлүүлэх үүрэг бүхий байгууллага мөн.

            12.2.Мэргэжлийн болон техникийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын байгууллага нь чиг үүргээсээ хамааран мэргэжлийн боловсролын, техникийн боловсролын болон мэргэжлийн сургалтын гэсэн ангилалтай байна.

            12.3.Мэргэжлийн боловсролын сургалтын байгууллага нь мэргэжлийн сургалт-үйлдвэрлэлийн төв байна.

            12.4.Мэргэжлийн сургалт-үйлдвэрлэлийн төвийг бие даасан, эсхүл сургалтын бусад байгууллагатай хамтран зохион байгуулж  болно.

   12.5.Техникийн боловсролын сургалтын байгууллагын хэв шинж нь политехник коллеж байна.

            12.6.Политехник коллеж нь харьяалалдаа мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагатай байж болно.

            12.7.Мэргэжлийн сургалтын байгууллага нь үйлдвэрлэлийн харьяалалтай сургалтын төв, хөдөлмөр эрхлэлтийн сургалтын төв, хөдөлмөр эрхлэлтийн боловсролын төв,  тусгай хэрэгцээт боловсролын  сургалтын байгууллага зэрэг хэв шинжтэй байж болно.

            12.8.Мэргэжлийн болон техникийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын байгууллага нь тусгай зөвшөөрөл авсан байх бөгөөд сургалт эрхлэх тусгай зөвшөөрлийн нөхцөлийг хангаж, сургалтыг дагнасан буюу шаталсан хэлбэрээр зохион байгуулна.

            12.9.Мэргэжлийн сургалтыг зохих зөвшөөрөл авсан сургалтын байгууллага, аж ахуйн нэгж зохион байгуулж болно.

            12.10.Мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалтын байгууллагын өөрийн удирдлагыг удирдах зөвлөл хэрэгжүүлнэ.

            12.11.Мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалтын байгууллагын удирдлага, удирдах зөвлөлийг байгуулах, ажиллуулахтай холбогдсон харилцааг Боловсролын тухай хуулийн 33, 36  дугаар зүйлээр зохицуулна.

               13 дугаар  зүйл. Мэргэжлийн  болон техникийн боловсролын

                         сургалтын  байгууллагын зохион

                                    байгуулалтын бүтэц

            13.1.Мэргэжлийн  болон техникийн боловсролын сургалтын байгууллага нь сургалтын орчны стандартын шаардлага хангасан хичээлийн танхим, лаборатори, дадлагын газар, сургалтын талбай, туршилт-үйлдвэрлэлийн цех, сургалтын аж ахуй, номын сан,  соёл-спортын  болон мэдээллийн төвтэй байна.

            13.2.Мэргэжлийн  болон техникийн  боловсролын сургалтын байгууллага нь бүрэлдэхүүндээ, эсхүл харьяалалдаа мэргэжлийн зөвлөгөө өгөх, үйлдвэрлэл-үйлчилгээ эрхлэх нэгж, бизнес инкубатор, туслах аж ахуйтай байж болно.

            13.3.Төрийн захиргааны төв болон холбогдох бусад байгууллагын хамтарсан шийдвэрээр үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхэлдэг аж ахуйн нэгж, байгууллагыг мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагын сургалт-үйлдвэрлэл, дадлагын түшиц газар  болгон ажиллуулж болно.

                              14 дүгээр зүйл. Мэргэжлийн болон техникийн боловсрол

                                          эзэмшүүлэх    сургалтын   байгууллагыг

                                              үүсгэн байгуулах, тусгай зөвшөөрөл

                                                   олгох,  улсын бүртгэлд бүртгэх

14.1.Төрийн өмчийн мэргэжлийн болон техникийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын байгууллагыг Засгийн газар байгуулна.

            14.2.Төрийн өмчийн бус мэргэжлийн болон техникийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын байгууллагыг мэргэжлийн боловсрол, сургалтын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын дүгнэлтийг үндэслэн  Аж ахуйн үйл ажиллагааны  тусгай зөвшөөрлийн тухай9 хуульд заасны дагуу зохих зөвшөөрөл авсан хуулийн этгээд байгуулж болно.

            14.3.Мэргэжлийн болон техникийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын байгууллага  байгуулах тусгай зөвшөөрөл олгох,  түдгэлзүүлэх, хүчингүй болгохтой холбогдсон харилцааг Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрлийн тухай хуулийн 11-14 дүгээр зүйл,  Боловсролын тухай хуулийн 20-24 дүгээр зүйлд заасны дагуу зохицуулна.

          14.4.Мэргэжлийн ур чадвар эзэмшүүлэх богино хугацааны, эсхүл  мэргэжлийн чиг баримжаа олгох сургалт, түүнчлэн Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих тухай хуульд заасны дагуу зохион байгуулсан сургалтыг зохих журмын дагуу бүртгүүлсэн хуулийн этгээд эрхэлж болно. 

            14.5.Мэргэжлийн  сургалтын  байгууллагыг бүртгэх, сургалтын үйл ажиллагаанд тавигдах шаардлагыг тогтоох журмыг боловсролын болон хөдөлмөрийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүд хамтран батална.

                                 15 дугаар зүйл. Суралцагч элсүүлэх

            15.1.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага нь иргэнийг эзэмшсэн боловсрол, ур чадварын түвшин, хэрэгцээ, сонирхолд нь үндэслэн зохих модулийн сургалтад элсүүлнэ.

            15.2.Техникийн боловсролын сургалтын байгууллагад бүрэн дунд, түүнээс дээш боловсролтой  иргэнийг элсүүлнэ.

   15.3.Мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалтын байгууллагад суралцагч элсүүлэх мэргэжлийн чиглэл, хяналтын тоо, элсэлтийн үлгэрчилсэн журмыг хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт хэрэгцээнд нийцүүлж Зөвлөлийн шийдвэрийг үндэслэн энэ хуулийн 8 дугаар зүйлд  заасан байгууллага батална.

   15.4.Мэргэжлийн сургалтад суралцагч элсүүлэхэд хөдөлмөрийн зах зээлийн  эрэлт хэрэгцээ, ажил олгогчийн захиалгыг үндэслэнэ.

   15.5.Ажил, мэргэжлийн тодорхой чадамжийг эзэмших, ур чадвараа дээшлүүлэх, давтан суралцах хүсэлтэй  иргэн мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллагад нас, боловсролын түвшин харгалзахгүйгээр хөдөлмөр эрхлэх мэргэжлийн болон аж ахуй эрхлэх сургалтад хамрагдана.

                                16 дугаар зүйл. Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын  чанарын  үнэлгээ

              16.1.Суралцагчийн мэдлэг, чадвар, дадлыг үнэлэх, дүгнэх журмыг боловсролын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн батална.

             16.2.Мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалтын байгууллагад суралцагчийн мэдлэг, чадвар, төлөвшлийн ахиц, өөрчлөлтийг сургалтын явцад болон анги дэвших, сургууль төгсөхөд нь шалган үнэлж, энэ хуулийн 16.3-т заасны дагуу  сургалтын  стандартын хэрэгжилтийг дүгнэнэ.

16.3.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын стандартын хэрэгжилтийг багшийн үнэлгээ, сургалтын байгууллагын шалгалтын болон мэргэжлийн үнэлгээний байгууллагын дүнгээр тодорхойлно.

16.4.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын байгууллага нь төгсөгчид дараахь бичиг баримт олгоно:   16.4.1.мэргэжлийн сургалтын хөтөлбөрийг бүрэн хэмжээгээр хангасан, эсхүл үйлдвэрлэл, үйлчилгээний байгууллагад ажиллаж тухайн мэргэжлээр модулийн бүрэн багцыг эзэмшиж, энэ хуулийн 16.7-д заасан шалгалт өгч тэнцсэн иргэнд мэргэжлийн үнэмлэх;

   16.4.2.суурь боловсрол эзэмшсэний дараа 2.5-аас доошгүй жил суралцаж мэргэжил, бүрэн дунд боловсролыг хамтад нь эзэмшсэн иргэнд мэргэжлийн боловсролын үнэмлэх;

    16.4.3.техникийн боловсрол эзэмшигчид мэргэжлийн диплом.

            16.5.Энэ хуулийн 16.4.2-т заасан үнэмлэх нь бүрэн дунд боловсрол эзэмшсэнийг гэрчилнэ.

            16.6.Мэргэжлийн сургалтын байгууллага нь мэргэжлийн тодорхой түвшний ур чадвар олгох модулийг эзэмшсэн суралцагчид  чадамжийн гэрчилгээ олгоно.

            16.7.Хөдөлмөрийн асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагатай гэрээ байгуулсан төрийн бус байгууллага тодорхой мэргэжлээр ур чадварын шалгалт зохион байгуулж болно

ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ

Мэргэжлийн болон техникийн боловсролын 

сургалтын харилцаанд  оролцогчдын

эрх, үүрэг

                                           17 дугаар зүйл. Мэргэжлийн болон техникийн боловсролын

                     сургалтын   байгууллагын суралцагчийн

                                          эрх, үүрэг

        17.1.Мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалтын байгууллагад суралцагч Боловсролын тухай хуулийн 45.1-д зааснаас гадна дараахь эрхтэй:

            17.1.1.сургалтын техник хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж, хичээлийн хэрэглэгдэхүүнийг үнэ төлбөргүй ашиглах;

            17.1.2.үйлдвэрлэл, үйлчилгээний байгууллагад дадлагын ажил хийхдээ  үндсэн болон дагаладангийн орон тоон дээр ажилласан бол хөдөлмөрийн хөлс авах, хөнгөлөлт эдлэх;

            17.1.3.мэргэжлийн сургалт-үйлдвэрлэлийн төвийг дээд үнэлгээтэй төгсөгч нь шаталсан сургалттай техникийн боловсролын сургалтын байгууллагын дараагийн шатны сургалтад  үргэлжлүүлэн суралцах;

            17.1.4.Засгийн газраас тогтоосон журмын дагуу Боловсролын тухай хуулийн 43.2-т заасан нийгмийн баталгаагаар хангагдах.

            17.2.Мэргэжлийн болон техникийн  боловсролын сургалтын байгууллагад суралцагч  Боловсролын тухай хуулийн 45.2-т зааснаас гадна үйлдвэрлэлийн дадлагын ажлын үед аж ахуйн нэгж, байгууллагын дотоод журам, хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй ажиллагааны дүрэм, энэ хуулийн 11.4-т заасан гэрээний заалтыг сахин биелүүлэх үүрэгтэй.

17.3. Энэ хуулийн 17.1.2-т заасныг зөрчсөн албан тушаалтныг 50000-60000 төгрөгөөр, аж ахуйн нэгж, байгууллагыг 100000-200000 төгрөгөөр торгох шийтгэлийг  боловсролын хяналтын улсын байцаагч  ногдуулна.

                              18 дугаар зүйл. Мэргэжлийн болон техникийн боловсролын 

            сургалтын  байгууллагын багш

         18.1.Мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалтын байгууллагын  багш нь бакалавр, түүнээс дээш зэрэгтэй, үйлдвэрлэлийн ажлын зохих дадлагатай, мэргэжлийн өндөр зэрэгтэй, багшлах эрхтэй  байна.

          18.2.Мэргэжлийн сургалтыг хөтлөн удирдах багш нь үйлдвэрлэл, технологийн туршлагатай, мэргэжлийн өндөр зэрэгтэй, багшлах эрхтэй байна.

            18.3.Багшийн мэргэжил эзэмшээгүй орон тооны багш нь сургалтын заах арга зүй эзэмшиж, багшлах эрхийн үнэмлэх авсан байна.

            18.4.Мэргэжлийн боловсролын сургалтын байгууллагын онолын болон дадлагын багшийн сургалтын цагийн ачаалал, цалин хөлс, амралтын хоног нь адил тэгш байна.

            18.5.Энэ хуулийн 18.4-т заасан багшийн цалин, нэмэгдэл хөлс олгох журмыг санхүүгийн болон боловсролын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүд хамтран, харин ажлын байрны тодорхойлолт, сургалтын цагийн ачааллыг тогтоох, тооцох  журам, аргачлал, зөвлөмжийг мэргэжлийн боловсрол, сургалтын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага тус тус батална.

            18.6.Энэ хуулийн 18.4-т заасан багшид заах аргач багш, тэргүүлэх багш, зөвлөх багш гэсэн зэрэг олгоно. 

            18.7.Багшлах эрх, энэ хуулийн 18.6-д заасан зэрэг олгох, хасах журмыг боловсролын асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүн  батална.

                      19 дүгээр зүйл. Мэргэжлийн  болон техникийн боловсролын

                       сургалтын   байгууллагын багшийн эрх, үүрэг,

   нийгмийн баталгаа

            19.1.Мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалтын байгууллагын багш нь Боловсролын тухай хуулийн 44.1-д зааснаас гадна дараахь эрхтэй:

            19.1.1.үйлдвэрлэл, үйлчилгээний байгууллагад мэргэжлийн дагуу гэрээгээр ажиллах, мэргэшил дээшлүүлэх, зөвлөгөө өгөх;

            19.1.2.шинэ техник, технологи судлах, дадлага хийх;

            19.1.3.бүтээлийн чөлөө авах.

            19.2.Мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалтын байгууллагын багш нь  Боловсролын тухай хуулийн 44.2-т  зааснаас гадна дараахь үүрэгтэй:

              19.2.1.сургалтын явцад эрүүл ахуй, хөдөлмөр хамгаалал, аюулгүй ажиллагааны шаардлагыг ханган ажиллах;

            19.2.2.аж ахуйн нэгж, байгууллагад  мэргэжлийн туслалцаа үзүүлэх;

            19.2.3.шинэ техник, технологи, стандарт, норматив, хөдөлмөр зохион байгуулалтын дэвшилтэт арга барил судлах, сургалтандаа эдгээрийг  хэрэглэх.

            19.3.Мэргэжлийн сургалт-үйлдвэрлэлийн төв, түүнтэй адилтгах мэргэжлийн болон техникийн боловсрол эзэмшүүлэх сургалтын байгууллагын багш нь Боловсролын тухай хуулийн 43.1-д заасан баталгаагаар хангагдахаас гадна түүнд 5 жил тутамд нэг удаа 10 сарын  үндсэн цалинтай тэнцэх хэмжээний мөнгөн тэтгэмжийг ажиллаж байгаа сургалтын байгууллагаас  олгоно.

                                                         20 дугаар  зүйл. Нийгмийн түншлэл

            20.1.Мэргэжлийн  боловсрол, сургалтын асуудлаар хамтран ажиллах  ажил олгогч, ажилтан, үйлдвэрчний эвлэл, мэргэжлийн холбоо, аж ахуйн нэгж, байгууллага зэрэг сонирхогч этгээд нэгдэн нийгмийн түншлэлийг бүрдүүлнэ.

            20.2.Нийгмийн түншлэл нь дараахь чиглэлээр хамтран ажиллана:

            20.2.1.мэргэжлийн боловсрол, сургалтын талаархи төрийн бодлого боловсруулахад оролцох;

   20.2.2.мэргэжлийн  боловсрол, сургалтын байгууллагын сургалтын орчин, нөхцөлийг сайжруулах

20.2.3.мэргэжлийн хяналт шинжилгээний тогтолцоог бүрдүүлэх, сургалтын агуулга, стандарт  боловсруулахад оролцох;

 20.2.4.үйлдвэрлэлийн сургалт, дадлагыг хамтран зохион байгуулах;

20.2.5.багш нарын мэргэшил дээшлүүлэх;

  20.2.6.мэргэжлийн шалгалт хамтран авах;

  20.2.7.төгсөгчийг ажлын байраар хангах;

20.2.8.багш, инженер-техникийн ажилтны солилцооны хөтөлбөр хэрэгжүүлэх

20.2.9.үйлдвэрлэлийн техник, технологийг шинэчлэх, судалгаа, туршилт  хамтран явуулах;

  20.2.10.хуулиар хориглоогүй бусад үйл ажиллагаа.

          20.3. Салбар, үйлдвэрийн онцлогоос хамааран аж ахуйн нэгж, байгууллага нь мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг дэмжих санд цалингийн сангаасаа  энэ хуулийн 6.1-д заасан Зөвлөлөөс тогтоосон тодорхой  хувь хэмжээгээр санхүүгийн дэмжлэг үзүүлж болно.              

                                                            ТАВДУГААР БҮЛЭГ

     Бусад зүйл

                             21 дүгээр  зүйл. Мэргэжлийн  боловсрол, сургалтын 

                               байгууллагын санхүүжилт

21.1.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтад зарцуулах хөрөнгийг Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг дэмжих сангаас санхүүжүүл‎эх бөгөөд уг сангийн санхүүгийн удирдлагыг мэргэжлийн боловсрол, сургалтын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага хэрэгжүүлнэ.

            21.2.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг дэмжих сангийн хөрөнгийг бүрдүүлэх, зарцуулах, түүнд хяналт тавих журмыг Засгийн газар батална.

          22 дугаар зүйл. Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг дэмжих  

                                          сангийн орлогын эх үүсвэр                   

            22.1.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг дэмжих сан нь дор дурдсан эх үүсвэрээс бүрдэнэ:

              22.1.1.улсын төсвөөс хуваарилсан хөрөнгө;

              22.1.2.орон нутгийн төсвөөс хуваарилсан хөрөнгө;

            22.1.3.гадаад  улс, олон улсын байгууллагаас мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг дэмжих зорилгоор олгосон зээлийн хөрөнгө, буцалтгүй тусламж;

            22.1.4.гадаад улс, олон улсын байгууллага, Монгол Улсын болон гадаад улсын аж ахуйн нэгж, байгууллага, төрийн бус байгууллага, иргэдээс өгсөн хандив, тусламж;          

            22.1.5.аж ахуйн нэгж, байгууллагаас энэ хуулийн 20.3-т заасны дагуу төвлөрүүлсэн хөрөнгө;

           22.1.6.бусад эх үүсвэр.

                               23 дугаар зүйл. Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг

                                  дэмжих сангийн   зарцуулалт

            23.1.Мэргэжлийн  боловсрол, сургалтыг дэмжих сангийн хөрөнгийг дараахь байдлаар хуваарилан зарцуулна:

             23.1.1.төрийн өмчийн мэргэжлийн болон техникийн боловсролын сургалтын байгууллагын тогтмол зардал, түүнчлэн сурагчийн дотуур байрны нийт зардал;

            23.1.2.өмчийн хэлбэр харгалзахгүйгээр  мэргэжлийн өөрийн өртгийг үндэслэн тогтоосон нэг сурагчид ногдох хувьсах зардлаар олгосон санхүүжилт, тэтгэлэг;

             23.1.3.мэргэжил олгох, давтан сургалт зохион байгуулах зардал;

            23.1.4.хувиараа аж ахуй эрхлэгч иргэнийг аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэх арга барил, ур чадвар эзэмшүүлэх сургалтад хамруулах зардал;

   23.1.5. үйлдвэрлэл дээр  мэргэжлийн сургалт зохион байгуулах  зардал.

                      24 дүгээр  зүйл. Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг дэмжих

                                             сангийн орлого, зарлагын төсөв

      24.1.Улсын төсвөөс тухайн жилд Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг  дэмжих санд олгох хөрөнгийн хэмжээг Улсын Их Хурал тухайн жилийн төсөвт тусгаж батална.

       24.2.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтыг дэмжих санд орон нутгийн төсвөөс олгох хөрөнгийн хэмжээг аймаг, нийслэл, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал тухайн жилийн орон нутгийн төсөвт тусгаж батална.

        24.3.Мэргэжлийн  боловсрол, сургалтыг дэмжих сангийн  тухайн жилийн орлого, зарлагын төсвийг мэргэжлийн боловсрол, сургалтын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагын саналыг үндэслэн энэ хуулийн 6.1-д заасан  Зөвлөл батална.

                               25 дугаар  зүйл. Сангийн тайлан  гаргах

            25.1.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллага нь Мэргэжлийн  боловсрол, сургалтыг дэмжих сангийн орлого, зарлагын тайланг дор дурдсан хугацаанд гаргаж, энэ хуулийн 6.1-д заасан Зөвлөл болон хөдөлмөр, санхүү, боловсролын асуудал эрхэлсэн төрийн захиргааны төв байгууллагад тус тус ирүүлнэ

25.1.1.улирлын нэгдсэн тайланг дараа улирлын хоёр дахь сарын 5-ны дотор;

                   25.1.2.жилийн эцсийн тайланг дараа оны 2 дугаар сарын 15-ны дотор.

                 26 дугаар зүйл. Хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд хяналт тавих

  26.1.Мэргэжлийн боловсрол, сургалтын тухай хууль тогтоомжийн хэрэгжилтэд мэргэжлийн хяналтын байгууллага хууль тогтоомжид заасан эрх хэмжээний хүрээнд хяналт тавина.

                27 дугаар зүйл. Хууль тогтоомж зөрчигчид хүлээлгэх хариуцлага

   27.1.Мэргэжлийн  боловсрол, сургалтын тухай хууль тогтоомж зөрчсөн этгээдэд эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэхээргүй бол Боловсролын тухай хуулийн 48 дугаар зүйлд заасан хариуцлага хүлээлгэнэ.

                                           28 дугаар зүйл. Хууль хүчин төгөлдөр болох         

            28.1.Энэ хуулийг батлагдсан өдрөөс нь буюу 2009 оны 2 дугаар сарын 13-ны өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө.

                                            МОНГОЛ УЛСЫН

                                            ИХ ХУРЛЫН ДАРГА                          Д.ДЭМБЭРЭЛ